آموزش بسیار ساده گویش کُردی کلهوری
منبع این آموزش: https://t.me/zwan_kurdi_kalhuri
دانلود فایل PDF
ابتدا با رسم الخط زبان کُردی آشنا میشویم
در الفبای زبان کُردی ، با اینکه خیلی از حروف ، مشابه الفبای فارسی _عربی هستند ، اما حروف جداگانه ای نیز بر حسب لهجه و زبان خاص کردها طراحی شده است ، مثل حرف ڵ
الفبای زبان کُردی شامل حروف زیر است :
« ﺋـ – ا – ب – پ – ت – ج – چ – ح – خ – د – ر – ڕ – ز –ژ – س – ش – ع – غ – ف – ڤ – ق – ك – گ – ل – ڵ – م – ن – و – وو – ۆ – ۊ – ه – ـھ – ی – ێ » + بزڕۆکە ( کسرەی کوتاە)
بنابراین 35 حرف (پێت) داریم ، 29 بیصدا (بێ دەنگ) ، 8 صدا دار (دەنگدار)
بزڕۆکە یا کسرەی کوتاە ( ژێرەی کوڵ) ، تنها یک صدا است و جزو حروف نیست، (شکل نوشتاری ندارد)
دو حرف و ، ی ؛ هم صدادار و هم بیصدا هستند ، کە در ذیل توضیح داده میشود:
❗️بخش1 آموزش نوشتن
حرف حمزە ( ئ ) ؛
یک حرف صامت یا بیصدا ( بێ دەنگ ) است،
از آنجا کە طبق قوانین زبانی هیچ کلمه ای با مصوت ( ا ) شامل ( ٱ ، آ ، ٲ ، ٳ ، ای ) آغاز نمیشود ، بنابراین در زبان کوردی بجای این حروف ، از حمزە استفادە میشود ؛
آ تبدیل میشود بە 👈 ئا
آسمان ؛ ئاسمان
آشاز ؛ ئاشاز ( آرامش)
ای ؛ تبدیل میشود بە 👈 ئی
ایمان ؛ ئیمان
ایراد ؛ ئیراد
ٱ تبدیل میشود بە 👈 ئو
ٱستاد ؛ ئوستاد
ٱمید ؛ ئومید
ٳ تبدیل میشود بە 👈 ئ
ٳشتباە ؛ ئشتبا
ٳرمس ؛ ئرمس
ٲ تبدیل میشود بە 👈 ئە
ٲبر ؛ ئەبر (بە کوردی ؛ ئەور یا هەور)
ٲسب ؛ ئەسب ( بە کوردی ؛ ئەسپ)
❗️بخش2 آموزش نوشتن :
حرف « ب » :
بووسان (باغ)
بانان (آینده)
به‌له‌مرک (آرنج)
حرف « پ » :
په‌شێو ( سرگردان)
پاریزگا (استان)
حرف « ت » :
خه‌ته‌ر ( خطر)
ته‌و (تب)
🔸دقت کنید در زبان کوردی حرف ط نداریم.
پس ط تمامی کلماتی که این حرف رو دارند با ت عوض میکنیم
خطر : خه‌ته‌ر
طولانی : توولانی
حرف ط عربیه که وارد زبان فارسی هم شده است .
❗️بخش3 آموزش نوشتن با رسم الخط کوردی :
حرف « ج»
جامه‌ک (آینه)
دار کاج
حرف « چ » :
چووڵ (خالی)
چه‌رمگ ( سفید )
حرف « ح » :
حه‌سه‌ن ، حه‌مید
❗️نکته مهم : در زبان کُردی ح در همه‌ی کلمه ها با حرف ( ه ه ) جایگزین میشود ، بجز اسمهای خاص :
مثال )
حتمأ : هگمه‌ن
حق : هه‌ق
سحر ؛ سەهەر
حه‌ق ❌
سەحەر ❌
پس فقط برای اسامی خاص از حرف ” ح ” استفاده میشود . چون این حرف عربی میباشد .
❗️بخش4 آموزش رسم الخط کردی
(ادامه معرفی حروف)
خ : مثل خوه‌ر ( خورشید)
د : مثل دارسان (جنگل)
ر : حرف ر سبک که در زبان فارسی نیز وجود دارد ،
مانند « ر » در کلمات زیر ؛
شار ، واران ، سه‌رد ، سه‌یران (گردش) و…
🔹حرف ( ڕ ) : این حرف ر غلیظ ( به کوردی ر قورس ) نام دارد ، در زبان فارسی وجود ندارد ، اما در زبان کوردی به وفور یافت میشود .
مانند « ڕ » در کلمات زیر :
کوڕ ( پسر )
قڕان ( قحطی)
چڕین (بمعنای صدا زدن)
سڕین ( بمعنای پاک کرد)
شڕ (کهنه)
ڕێز ( احترام) ….بخوانید : رِز
▪️نکته : در زبان کوردی تمام کلماتی کە با ر شروع میشوند ر غلیظ تلفظ میشوند ، مثل ؛
ڕووژ ، ڕەزا ، ڕووێنج ، ڕێ
بمعنای ؛ روز ، رضا ،سرما ، راە
❗️بخش5 آموزش نوشتن با رسمالخط کردی
🔹 تفکیک دو حرف ( ر ) و ( ڕ ) :
اشتباه عمده در نوشتن و تفکیک این دو حرف وجود دارد ، برای رفع آن باید توجه شود که « ر » چگونه تلفظ میشود :
اگر سبک و عادی تلفظ شود همان « ر » را مینویسیم ،
اگر غلیظ و سنگین تلفظ شد ، هفتگ کوچک زیر ” ر “نوشته میشود تا تفکیک شود .
شەوار … ر سبک
ڕووی …. ر غلیظ (بمعنای روباە)
لەڕ …. ر غلیظ ( بمعنای لاغر )
ئووردی….. ر سبک (بمعنای لشکر)
▪️ تاکنون متوجە شدەایم کە :
👈در الفبای کردی حرف ث نداریم
👈حرف ح نداریم مگر برای اسمهای خاص
👈با حرف ڕ آشنا شدیم
❗️بخش6 آموزش حروف الفبای کوردی ؛
🔹حرف ز : در زبان کوردی نماینده همه‌ی حروف ز میباشد .
بدین معنا که در نوشتار کوردی ذ ، ض .ظ نداریم ، و این موجب سهولت زبان ما شده است.
چند مثال را ببینید :
وه‌رز ( بمعناب فصل)
لذت 👈 له‌زه‌ت
کاغذ 👈 قا‌قه‌ز
کاظم 👈 کازم
🔹حرف ژ : از حروف پر کاربرد زبان کوردی است :
ژار (فقیر)
ژیار (شهر نشینی و تمدن)
ڕووژ
🔹حرف ( س ) : در زبان کوردی تنها همین یک س را داریم که موجب مزیت آن شده ،
بنابراین حروف ث ، ص به س تبدیل میشوند :
صحرا 👈 سەهرا (سارا)
صبح 👈 سوبح
ثلاث 👈 سه‌لال
🔸دقت کنید که کلمات دارای ص و ض و ظ و… عربی هستند . و ما میتوانیم بجای استفاده از آنها ، معادلشان در کوردی را بنویسیم :
مثلا به جای سوبح مینویسیم شه‌وه‌کی یا بەیانی
یا مثلأ برای معادل واژه عربی شخصیت ، بجای :شه‌خسیه‌ت
مینویسیم👈که‌سایه‌تی
بنابراین در بسیاری موارد این کلمه ها جایگزین میشوند و نیازی بە تبدیل نیست.
🔹حرف (ش) : در زبان کُردی ، فارسی است : مانند :
شه‌ونم ( بمعنای شبنم) ، شار و …
❗️بخش7 آموزش حروف الفبای کوردی
🔹حرف (ع ) : در زبان کوردی بجز در اسم خاص ، به( ئ ) تبدیل میشود
علی 👈 عەلی …..(اسم خاص)
عشق 👈 ئشق
ساعت 👈 سائەت
حرف ( غ ) : این حرفِ عربی در زبان کُردی کلهری بسیار کم کاربرد است و به ندرت کلمه ای با آن یافت میشود ، کەبجای آن حرف ( خ ) نیز میتواند بیاید ؛
مثل مه‌غار (سنگهای بزرگ کوه )
که میتوان ” مه‌خار” را هم نوشت.
🔹حرف ( ف) : نیاز به توضیح ندارد ، چند مثال؛
فره ( زیاد ، کلمه فراوان در فارسی از کلمە فره که کُردی میباشد گرفته شده)
فره‌تن (فعل : بمعنای فروختن)
🔹حرف ( ڤ ) :
این یک حرف کُردیست که در کلهری کمتر کاربرد دارد اما در گویشهای دیگر کُردی چون لکی و کرمانجی فراوان تر است،
هنگام تلفظ آن، دندان های بالا بە لب پایین میچسبد ؛
کلهری مانند : بڤه، عه‌ڤدلا (عبدالله) هەڤدە (17)
کرمانجی : چاڤ (چه‌و) ، ئه‌ڤین (عشق)
🔹حروف بعدی ، ق ، ک و گ هستند که نیاز به توضیح خاسی ندارند ،
ق : قەشمەری (مسخرە)
ک : کوڵ (کوتاه)
گ: گلاره ( چشم، مردمک چشم )
🔹حرف ( ل) : حرف ل سبک و عادی میباشد کە در زبان فارسی نیز هست .
لێو ، لچ ( لب )
لەش (جثە ، جسم)
❗️بخش8 آموزش رسمالخط کوردی ؛ معرفی حروف الفبا
🔸حرف ( ڵ ) :
این حرف تنها در زبان کوردی وجود دارد و در زبان فارسی نیست،
این حرف ل غلیظ یا سنگین ( بە کوردی ل قورس ) کە بعلت سنگینی در تلفظ و انفکاک از حرف ( ل ) عادی و سبک ، هفتک کوچکی روی ل قرار میگیرد ،
بە نمونەهای زیر توجە کنید :
گوڵ : در اینجا ما ل را غلیظ تلفظ میکنیم . بهمین خاطر بجای ل ، ڵ نوشته ایم ؛
کاڵ ( بمعنای نارس)
کەڵ ( بز کوهی)
قڵا (کلاغ)
اگر دقت کنید براحتی متوجە تفاوت ل و ڵ میشوید .
🔸حرف ( م ) : نیاز به توضیح خاصی ندارد و یک حرف صامت میباشد:
مناڵ (بچه)
ملوانک (گردنبند)
🔸حرف ( ن ) : یک حرف صامت است
مانند ؛ نیشتمان ، نوێژ (نماز)
❗️بخش9 آموزش :
👈حروف الفبای زبان کردی را مجددٲ تماشا کنید
( ﺋـ – ا – ب – پ – ت – ج – چ – ح – خ – د – ر – ڕ – ز –ژ – س – ش – ع – غ – ف – ڤ – ق – ك – گ – ل – ڵ – م – ن – و – وو – ۆ – ۊ – ه – ـھ – ی – ێ )
طی 8 بخش قبل تا حرف ( ن ) را توضیح دادە ایم . ادامە :
🔹 حرف ( و ) : در دو صورت حرف و را مینویسیم ؛ بعبارتی حرف ( و ) در دو حالت می آید ؛
🔸الف : صامت بوده و معادل w در کوردی لاتین و انگلیسی میباشد ، مانند:
واران waran (بمعنای باران)
ساختار این کلمه‌ی دو هجایی :
وا : صامت+مصوت
ران :صامت+ مصوت+صامت
وه‌ڵام…. wellam (بمعنای جواب)
سه‌ور…. sewr (بمعنای صبر)
وه‌رده‌نگ…. werdeng (بمعنای مخاطب)
اینجا منظور همان واو فارسی است.
🔸ب : مصوت (صدا دار ) بوده ، هم تراز حرف U است ، که معادل ضمه (__ُ) در فارسی میباشد :
گُل : گول gull
ساختار : (صامت + مصوت + صامت)
سُنیا : سونیا suniya
کُرمانجی : کورمانجی kurmangî
👈توجه کنید ما رسم الخط کوردی کلهری را آموزش میدهیم ، در کوردی سورانی و کُرمانجی بجای حرف ضمه ( __ُ ) حرف ۆ نوشته میشود .
( مانند ڕۆژ ، سۆلین و…)
❗️بخش10 آموزش رسمالخط کوردی
ادامه معرفی حروف :
🔹 حرف ( وو ) :
این حرف در زبان کوردی میباشد و ( او ) کشیده تلفظ میشود:
سوو (فردا)
ڕووژنا (روشنایی)
دروو (دروغ)
شوون ( محل ،جا)
همانطور که میبینید حرف زیبا و ساده ایست.
🔹حرف ( ۆ ) : بجای ضمە می آید ، در کردی کلهری خیلی کم استفاده میشود ، ولی در کردی کورمانجی و سورانی بسیار مورد استفاده است.
این حرف جزو حروف الفبای استاندارد کُردی است.
نکته : حرف و در خیلی از کلمه‌های گویش سورانی معادل حرف وو در گویش کلهریست ، چند مثال ببینید:
سورانی :ڕۆژ ….کەڵهوڕی :ڕووژ
ئاسۆ ….. ئاسوو (بمعنای افق)
🔹حرف ( ۊ ) :
از حروف زیبا و مخصوص گویش کلهری ( و نیز لکی) میباشد.
در کردی لاتین و زبان آلمانی بشکل ü نوشتە میشود .
این حرف از ادغام دو حرف و + ی حاصل شده است ، گاهی صدادار و گاهی بیصداست، به مثال ها توجه کنید :
سۊر ……..(بمعنای عروسی)
ڕۊن ……..(بمعنای روغن)
کۊوه……… (بمعنای کوه)
▫️بهمین راحتی حروف و ، وو ، ۆ ، ۊ را یاد گرفتیم،
❗️بخش11 آموزش رسمالخط کوردی :
ادامه معرفی حروف :
🔸حرف ە :
این حرف ( بانە ) نام دارد ، وە جایگزین حرف فتحە (___َ) در زبان فارسی میباشد ،
در واقع در هنگام و با رسم الخط کوردی، هر کجا به صدای فتحه ( که در زبان فارسی هیچ حرفی برای آن نیامده ) برخوردیم حرف ه میگذاریم.
توجه کنید این حرف ربطی به حرف ( ـھ ) ندارد .
مثال :
سَر 👈 سه‌ر
پـَشیمان 👈 په‌شیمان
ژَنیار 👈 ژه‌نیار (نوازنده)
وَردَنگ 👈 وه‌رده‌نگ (مخاطب)
🔸حرف ( ـھ ) :
این حرف در زبان فارسی نیز میباشد . مثال :
هاوین ( بمعنای تابستان)
هه‌ست ( بمعنای احساس)
👈 ـھ + بانه + س + ت
هۊرشه ( یعنی یاد، فکر )
👈ه + ۊ +ر + ش + بانە
پس در زبان کوردی حرف ” هـ ” از حرف ” بانە ” جداست
❗️بخش12 و پایانی معرفی حروف الفبای کوردی:
🔹حرف ( ی ) :
هم صامت است هم مصوت ،
الف ) بشکل صامت (بێ دەنگ) :
مثال؛
یار
یاسا (قانون)
وه‌یلان (سرگردان)
ب) بشکل مصوت (دەنگ دار) :
مثال ؛
سیروان
ژینگه (محیط زیست)
🔹 حرف ( ێ ) ؛
این حرف در کوردی ( ژێرە) نام دارد. بجای کسرە ( ——ِ ) می آید ، و ربطی به حرف ( ی ) ندارد ،
در زبان فارسی حرفی برای آن در نظر گرفته نشده ،
در مثالات زیر توجه فرمایید که چگونه حرف (ێ) بجای کسره می آید :
جارِ 👈جارێ (بفارسی :فعلا ، هنوز )
لِوا 👈 لێوا (بمعنای اینطور)
سِران 👈سێران (گردش و تفریح)
گرِ 👈 گڕێ (یک لحظە )
سە جار (یا سێ جار) 👈 سێ جار
▪️طی این 12 بخش ،معرفی حروف بە پایان رسید.
